SEDM, roli, dinamika, angazhimi dhe shtrirja e tij në Europën Juglindore

Southeastern European Defense Ministerial (SEDM) vazhdon të jetë prova e gjallë e urave të konsoliduara të bashkëpunimit dhe të miqësisë, të cilën kemi qenë të aftë ta ndërtojmë nëpërmjet përforcimit të dëshirës së mirë dhe vizionit të përbashkët.
SEDM ose ndryshe procesi i angazhimit të vendeve të Europës Juglindore në nivel Ministerial, paraqet një proces të integrimit dhe të bashkëpunimit në fushat e sigurisë dhe të mbrojtjes rajonale. I themeluar në vitin 1996 në Tiranë, me pjesmarrjen e gjithë vendeve të Europës Juglindore dhe SHBA, SEDM sot shpreh realisht suksesin e bashkëpunimit dhe integrimt rajonal.
Në këtë proces marrin pjesë anëtarë si: Shqipëria, Bosnja-Hercegovina, Bullgaria, Kroacia, Greqia, Italia, ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë, Mali i Zi, Rumania, Sllovenia, Serbia, Turqia, Ukraina dhe SHBA. Me statusin e vëzhguesit janë Moldavia dhe Gjeorgjia.  
Vendet Anëtare: Shqipëri, Bosnje-Herecegovinë, Bullgari, Greqi, Itali, Kroaci, ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë, Mali i Zi, Rumani, Turqi, Slloveni, Serbi, Ukraina, SHBA

Vendet Vëzhguese: Gjeorgji, Moldavi 

SEDM është një inisiativë që përfshin: Iniciativën e Multinational Peace Force of South Eastern Europe (MPFSEE) ose Brigada e Europës Juglindore (SEEBRIG) dhe një numër projektesh. Midis tyre përmendim: SEESIM, CBSC, SEMEC, SEEDIRET, IMIHO si dhe projekte të tjera që po ndërmerren në kuadër të SEDM. Pjesë e këtij procesi janë edhe një numër i konsiderueshëm takimesh të të gjitha niveleve.

Sfondi historik i krijimit të Procesit të SEDM: Në shtator të vitit 1996, disa ministra të Mbrojtjes të rajonit si dhe Sekretari amerikan i Mbrojtjes u mblodhën në Tiranë, për të gjykuar e vendosur, se për ndërtimin e një të ardhme më të mirë për të gjithë rajonin ishte e domosdoshme gjetja e mënyrave efektive të komunikimit dhe krijimin e një klime bashkëpunimi e mirëkuptimi, veçanërisht në një rajon të ndarë për dhjetëvjeçarë të tërë nga mendësitë e të shkuarës, të përçarjes e të armiqësive. Ky moment dhe kjo filozofi përbën dhe zanafillën e procesit të Ministerialit të Europës Juglindore. Që nga ajo kohë e në vazhdim, SEDM ka qenë një mjet i frytshëm i zhvillimit dhe forcimit të bashkëpunimit rajonal, por edhe i forcimit të frymës së përgjegjësisë rajonale në fushën e Mbrojtjes dhe Sigurisë. Faktet e deritanishme të këtij procesi janë një dëshmi që flasin për vullnet të përbashkët dhe vendosmëri për të ecur në rrugën e bashkëpunimit në të mirë të paqes dhe stabilitetit rajonal, por edhe për të kontribuar përkrah bashkësisë ndërkombëtare në mbrojtje të lirisë, paqes dhe demokracisë.
Historiku i përgjithshëm i këtij procesi është pasuruar vit pas viti, sikundër vetë procesi është rritur dhe ka zgjeruar, jo vetëm numrin e aktiviteteve, projekteve dhe angazhimeve, por edhe numrin e vendeve pjesëmarrëse dhe zgjerimin e kufijve të tij, aq sa emërtimi: “Ministeriali i Mbrojtjes i Europës Juglindore” nuk arrin të përmbledhë gjithë hapësirën gjeografike që mbulon ky proces. Ukraina, u bë anëtare me të drejta të plota në proces, në dhjetor 2005 gjatë takimit të ministrave të Mbrojtjes në Uashington D.C.
Në takimin e ministrave në Tiranë, në shtator 2006, Bosnja-Hercegovina, Gjeorgjia, Mali i Zi dhe Serbia, u shtuan si vende vëzhguese, ndërsa në tetor 2007 Bosnja-Hercegovina bëhet anëtare me të drejta të plota. Në takimin e ministrave në Tiranë, tetor 2010, Mali i Zi dhe Serbia bëhen anëtare me të drejta të plota të SEDM.
SEDM, në këtë kuadër ndjek “Politikën e dyerve të hapuara” për të gjitha vendet që demostrojnë dhe ndajnë vlera të përbashkëta në drejtim të sigurisë, paqes dhe stabilitetit në rajon e më gjerë.
Me të drejtë, me këtë zgjerim, SEDM vetëshfaqet si një proces mjaft i sukseshëm, që jo vetëm ka përmbushur objektivat fillestare të rritjes së bashkëpunimit dhe sigurisë në rajonin e Europës Juglindore, por madje i ka tejkaluar ato, duke zgjeruar ndikimin e tij përtej vendeve të rajonit tonë. Ka trembëdhjetë vjet që SEDM bashkon vendet e rajonit në një sërë aktivitetesh, të materializuara në projekte të përbashkëta dhe angazhime në fushën e armë-kontrollit, sigurisë së kufijve, luftës kundër terrorizmit, demilitarizimit, shkëmbimit të teknologjisë ushtarake, stërvitje të përbashkëta, operacioneve për parandalimin e fatkeqësive natyrore, e deri në ndërmarrjen e misioneve paqeruajtëse jashtë rajonit.
Gjatë kësaj periudhe, procesi i SEDM ka dëshmuar se bashkëpunimi në fushën e mbrojtjes ka qenë mjaft i frytshëm në gjenerimin e një fryme mirëbesimi dhe respekti reciprok. Vendet anëtare e shohin njëri-tjetrin në dritën e miqësisë dhe partneritetit, larg mosbesimit dhe frymës kundërshtuese. Nga ana tjetër, përveç qëllimit të forcimit të lidhjeve të bashkëpunimit dhe bashkëveprimit ndërmjet vendeve të SEDM, ky proces ka luajtur edhe një rol të madh në afrimin e vendeve joanëtare të strukturave Euroatlantike tek këto struktura, duke u dhënë këtyre vendeve mundësinë të bashkëpunojnë suksesshëm me vendet e tjera anëtare të NATO ose BE, anëtare të SEDM dhe duke u ofruar shansin të shprehin e demonstrojnë vullnetin e tyre për të qenë pjesëtarë të denjë të familjes Euroatlantike.
Ngritja e Forcës Shumëkombëshe Paqeruajtëse të Europës Juglindore (MPFSEE) (SEEBRIG), është  arritja më e dukshme ndërmjet një numri nismash në sektorë të trajnimit dhe organizimit, është një arritje e shkëlqyer e procesit të integrimit e cila ka qenë një objektiv i vazhdueshëm për të gjitha vendet, përgjatë këtyre viteve. SEDM ka qenë i suksesshëm në ngritjen e një historie të përbashkët efektive ushtarake, e aftë të operojë në hapësirat e territorit rajonal, por edhe të ndërmarrë misione për paqen dhe stabilititetin jashtë këtij territori.
Dislokimi dhe përfundimi i misionit të SEEBRIG në Afganistan, shkurt - gusht 2006, në kuadër të ISAF, paraqet pa diskutim edhe suksesin më të madh të kësaj force, arritur në sajë të frymës së madhe dhe të kurdohershme të bashkëpunimit, që ka gjeneruar e demonstruar SEDM gjatë historisë së tij të re.
Shqipëria mori kryesimin e Sekretariatit të Komitetit Koordinues të Ministerialit të SEDM (SEDM-CC) dhe Komitetit Drejtues Politiko-Ushtarak të Forcës Shumëkombëshe Paqeruajtëse (PMSC/MPFSEE) në korrik 2005 - korrik 2007.

Funksionimi i procesit të  SEDM

Baza e funksionimit të këtij procesi janë negocimi dhe konsensusi.
Nëpërmjet Sekretariatit të SEDM që luan rolin e moderatorit dhe katalizatorit, forumet e këtij procesi zhvillojnë një proces aktiv  negocimesh. Këto negocime përfshijnë dy momente kryesore: takime informale (takime, korrespodenca, konsulta) dhe takime formale institucionale.
Takimet formale janë të institucionalizuar në takime të komiteteve politike (PMSC dhe SEDM-CC) dy herë në vit; në takime në nivel zëvendësshef/shefa shtabeve një herë në vit dhe në takime të ministrave të Mbrojtjes një herë në vit. Gjithashtu zhvillohen takime të rregullta të eksperteve, takime të Grupeve të Punës si dhe takime të jashtëzakonshme.Takimet thirren dhe menaxhohen nga Sekretariati i SEDM dhe mund të kërkohen nga vendet anëtare, apo nga forumet e SEDM.

Kryesimi i procesit të SEDM është me rotacion dyvjeçar ndërmjet vendeve anëtare të PMSC, historiku i marrjes së kryesimit ka qenë si më poshtë:

1999 - 2001 Greqia
2001 - 2003 Rumania
2003 - 2005 Turqia
2005 - 2007 Shqipëri
2007 - 2009 Maqedoni
2009 - 2011 Bullgari
2011 - 2013 Italia
2013 - 2015 Rumani
2015 - 2017 Turqi
2017 - 2019 Greqi
2019 - 2021 Shqipëri

Objektivat e SEDM

• Rritja e kontributit të SEDM-it dhe iniciativës së MPFSEE-së për Paqe dhe Stabilitet rajonal
• Rritja e bashkëpunimit rajonal midis vendeve të SEDM-it në përballimin e kërcënimeve të mundshme dhe luftës kundër terrorizmit
• Përshpejtimi i proceseve të integrimit të vendeve të SEDM joanëtare të NATO, në strukturat Euro-Atlantike
• Rritja e kapaciteteve operacionale të SEEBRIG për dislokim dhe pjesëmarrje në operacionet e mbështetjes së paqes
• Hartimi, vënia në zbatim dhe konsolidimi i projekteve të ndryshme, të cilat i shërbejnë rritjes së mëtejshme të kapaciteteve operacionale dhe bashkëpunimit midis vendeve të SEDM-it që i vijnë në ndihmë paqes dhe sigurisë rajonale
• Ndjekja e politikës së dyerve të hapura për vendet, që shprehin interes pjesëmarrjeje në procesin e SEDM dhe nismën e MPFSEE
• Lidhja dhe forcimi i marrëdhënieve dhe bashkëpunimit me organizata e organizma të ndryshëm rajonalë e ndërkombëtarë, në fusha me interes të përbashkët, në mënyrë të veçantë me institucionet Euro - Atlantike
 

Struktura dhe takimet kryesore të procesit

Krijimi i SEDM-CC

Është për t'u theksuar se iniciativat dhe aktivitetet në kuadrin e SEDM u rritën dhe kërkonin një strukturë të përshtatshme në kuadrin e këtij procesi, për koordinimin e inisiativave dhe aktiviteteve në përgjithësi. Me anë të një marrëveshje e cila u nënshkrua në Selanik të Greqisë më 9 tetor 2000, vendet anëtare të SEDM krijuan Komitetin Koordinues të Ministerialit të Mbrojtjes të Europës Juglindore (SEDM-CC). Vendet anëtare të SEDM-CC janë vendet anëtare dhe vëzhguese të PMSC.

Sekretariati i SEMD-CC & PMSC

Kryesimi i procesit të SEDM është me rotacion dyvjeçar. Vendi i cili mban kryesimin e radhës, drejton dhe Sekretariatin e SEDM-CC & PMSC. Vendet kryesuese kanë qenë: Greqia, Rumania (2001-2003, Turqia (2003-2005), Shqipëria (2005-2007), ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë (2007-2009), Bullgaria (2009-2011), Italia ka kryesimin e rradhës (2011 – 2013). Detyra kryesore e Sekretariatit të SEDM është mundësimi i asistencës në takimet e përmendura më lart, drejtimi, mbajtja e korrespondencës dhe arkivimi i takimeve të komiteteve të mësipërme.

Komiteti Drejtues Politiko-Ushtarak (PMSC)

Komiteti Drejtues Politiko-Ushtarak (PMSC) i MPFSEE, bën  koordinimin, menaxhimin dhe dhënien e direktivave për të gjitha çështjet që lidhen me Forcën Paqeruajtëse Shumëkombëshe të Europës Juglindore, apo e njohur ndryshe Brigada e Europës Juglindore (SEEBRIG).

Delegacionet e vendeve anëtare

Delegacionet e vendeve anëtare të Sekretariatit të SEDM-CC dhe PMSC takohen rregullisht dy herë në vit, në vendin ku aktualisht drejtohet sekretariati. Takimi i fundit i PMSC dhe SEDM-CC u organizua në Sofje, 13-15 shtator 2010. (Konkretisht takimi i 24 i PMSC dhe takimi i 23 i SEDM-CC).

Ministrat e Mbrojtjes dhe zëvendësshefat e Shtabit takohen çdo vit në takimin e nivelit të lartë.
Takimi i ministrave të Mbrojtjes në kuadër të SEDM është  zhvilluar dy herë në vendin tonë.

SEDM ka qenë dhe është një iniciativë e orientuar mbi funksionimin e projekteve. Aktualisht në kuadër të SEDM zhvillohen projektet si më poshtë:

- Interconnection of Military Hospitals Project (IMIHO)
- Building Integrity (BI),
- SEDM Portal
- Female Leaders Security in Defense (FLSD),
- South East Europe Simulation Exercise (SESIM)