Intervista e ministrit të Mbrojtjes Pirro Vengu për televizionin Report TV

e martë, 01 korrik 2025 14:33

Neni 5 i Traktatit, ai që parashikon që kur një vend anëtar sulmohet të gjithë vendet anëtare përfshihen në luftë në mbrojtje të vendit anëtar që është sulmuar, pavarësisht se kjo wshtw fiksuar që në vitin 1949 dhe të gjithë presidentët amerikanë e kanë konfirmuar dhe e kanë zbatuar këtë klauzolë, presidenti Donald Trump e ka vënë në dyshim dhe ka lënë të kuptohet se do ta përdor në mënyrë selektive. Në Samitin e Hagës çfarë u diskutua pikërisht për nenin 5 të këtij traktati?

Patjetër që është rikonfirmuar neni 5, patjetër që është konfirmuar edhe gatishmëria e lidershipit amerikan, për sa i përket angazhimeve të sigurisë që burojnë nga ky nen. Pra, kemi një konfirmim të garancive të sigurisë, kemi një konfirmim të lidershipit amerikan , një ripërtëritje të lidershipit amerikan nën suazën e Aleancës. Është shumë evidente në deklaratën e Samitit në mund ta detajojmë pak më tutje. Gjithashtu kemi një rikonfirmim të tretë do të thosha unë që ka të bëjë me vëmendjen mbi një nen tjetër që është po aq i rëndësishëm sa neni 5, që është neni 3, i cili flet për detyrimin e aleatëve që të krijojnë kapacitete vetëmbrojtëse dhe kanë si detyrë parësore në kuadër pikërisht të një aleance sigurie kolektive që të sigurojnë kapacitetet e tyre vetëmbrojtjes dhe ky ka qenë argumenti i palës amerikane qoftë në mandatin e parë të presidentit Trump, i rikonfirmuar përsëri me këtë insistim për rritjen domethënëse të buxheteve të Mbrojtjes dhe të Sigurisë.

Shqipëria a pranoi kërkesën e amerikanëve për 5% të prodhimit të Brendshëm Bruto të Shqipërisë të përdoret për mbrojtjen?
Patjetër, kemi pothuajse një vendimmarrje unanime thuajse nga të gjithë aleatët për këtë pjesë, por do të doja të shpjegoja pak nga se përbëhet ky 5%.

Në shifër absolute sa është?
Atëherë ne kemi sot një buxhet prej 2.01 të GDP-së prej 25 .7 miliardë euro të dedikuar mbrojtjes çdo vit, është viti i dytë që e kemi këtë buxhet.
Praktikisht ajo që kërkohet nga deklarata e Samitit, vendimmarrja e të gjithë liderëve, përfshirë edhe lidershipin shqiptar i kryesuar nga kryeministri Edi Rama në samit, është rënë dakord që në 10 vite vendet anëtare të rrisin buxhetet e mbrojtjes në masën 3.5 % të Prodhimit të Brendshëm Bruto dhe gjithashtu të ndërmarrin hapa për të dedikuar 1.5% të Prodhimit të Brendshëm Bruto, jo vetëm në infrastrukturë që i shërben mbrojtjes, por mund të jenë edhe investime që kanë përdorim të dyfishtë dhe ajo që vlen të theksohet dhe kjo ka të bëjë në fakt edhe me një qëndrim të kahershëm që disa vende aleate kanë pasur vitet e fundit, veçanërisht që nga viti 2022, përfshirë edhe Shqipërinë, ku kërkesa ka qenë që gjithmonë, patjetër jo vetëm të konsiderohen shpenzimet në mbrojtje, në sensin e fuqisë së zjarrit, armatimit në sensin klasik, por të konsiderohen ato armatime që sipas nenit 3 bëhen pjesë e një përpjekje gjithështetërore për qëndrueshmëri.

Z. Ministër 3.5% do të bihen armatim dhe çfarë lloj armatimi do blihet?
Këtu vlen të theksohet se çfarë parashikojmë në planet tona afatmesme për të arritur njëherë 3.5%. 3.5 % në dhjetë vite nënkupton që buxhetet e mbrojtjes dhe sigurisë rriten me 0.15% raport të GDP-së vit më vit.
Praktikisht po shkojmë drejt një dyfishimi të buxhetit aktual të dedikuar në mbrojtje në dhjetë vite, është një sipërmarrje shumë domethënëse dhe na duhet tashmë të mendojmë në mënyrë shumë të kthjellët se si do të shpenzohen të gjitha këto resurse financiare.
Pra, e gjithë përpjekja e Ministrisë së Mbrojtjes dhe qeverisë shqiptare ka të bëjë me efiçencën e këtyre investimeve.

Pra, ende nuk e keni përcaktuar sa?
E kemi shumë të qartë.
Mund të na i bëni të qartë apo përbëjnë sekret shtetëror për shkak të sigurisë kombëtare?
Ka elementë patjetër që kanë të bëjnë me element planifikim dhe sigurie kombëtare, por ka elementë që patjetër janë transparent.
Më konkretisht, ne duam të sigurojmë që sa herë shpenzojmë në blerje armatimi të shpenzojmë në mënyrë që ky armatim të prodhohet në vendin tonë. Sipas logjikës që një vend pune në industrinë ushtarake në prodhim ushtarak gjeneron tre vende të tjera pune në industri civile dhe në këtë mënyrë këto para kthehen në një investim për vlerë të shtuar ekonomike në venin tonë. Praktikisht ne po shkëputemi nga logjika e blerjes për të vajtur drejt një logjike investimi.

Do të prodhojmë dhe çfarë do të prodhojmë?
Do të prodhojmë konkretisht mjete të blinduara në kuadër të të gjitha përpjekjeve për rijetëzimin e industrisë ushtarake.
Kemi aktualisht 9 negociata në proces, dy janë përmbyllur me sukses sa i përket prodhimit të mjeteve të blinduara dhe mjeteve që lidhen me emergjencat civile, mjeteve taktike gjithashtu ushtarake dhe kemi një negociatë të përmbyllur për sa i përket prodhimit të pajimeve personale dhe uniformave. Këto janë dy raste më tipike që janë konkluduar së fundmi.
Kemi negociata në proces që kanë të bëjnë me prodhimin e municioneve të kalibrit të vogël dhe të kalibrit të mesëm. Kemi negociata në proces me një qeveri partnere dhe aleate për asamblimin dhe prodhimin e artilerisë së rëndë, një nevojë e kahershme, një kapacitet i munguar i Forcës së Armatosur për më shumë se dy dekadash dhe tashmë ne do të sigurojmë që jo vetëm të marrim këtë kapacitet, por edhe sigurohemi që ky kapacitet asemblohet dhe prodhohet pse jo në vendin tonë.
Negociata e katërt ka të bëjë me prodhimin e dronëve luftarakë dhe shumë shpejt do të kemi mundësinë të kemi një komunikim publik edhe për prodhimin e dronëve luftarak.

Do prodhohen dronë luftarakë në Shqipëri?
Do prodhohen dronë luftarakë në Shqipëri është herët që të arrijë në deklarata publike për bashkëpunimin sepse janë negociata shtet me shtet dhe duhet ta ruajmë konfidencialitetin për momentin, por do vij momenti që do të mund të shpallim publikisht edhe këto arritje, ajo që mund të them është që kemi konsorciume shqiptaro-amerikane, konsorciume që vijnë nga vende të Europës Qendrore që janë lider në fushën e municioneve dhe predhave, kemi gjithashtu edhe negociata në proces me vende nga Lindja e Mesme qoftë Izraeli, qoftë Turqia, qoftë edhe nga Emiratet e Bashkuara Arabe dhe në këtë mënyrë ne kemi një panorama aleatësh me të cilët ne po negociojmë për të pasur aktivitet prodhues.

Për Portin e Durrësit ka qenë një kërkesë e qeverisë shqiptare, negociata, tratativa me NATO-n që të jetë një pjesë e tij në funksion të NATO-s. U diskutua në Hagë?
Është rasti, infrastruktura me përdorim të dyfishte është civilo-ushtarake siç është dhe Porti i ri i Durrësit në Porto Romano, i cili parashikon jo vetëm një infrastrukturë civile tregtare, por edhe një infrastrukturë ushtarake në dobi të Forcës tonë Detare, por edhe të forcave detare aleate.
Ky është një rast tipik që ja vlen të theksohet qëndrimi i Shqipërisë që këto investime të konsiderohen si pjesë të investimeve në qëndrueshmëri dhe mbrojtje nga NATO, praktikisht është sanksionuar nga deklarata e Samitit, e cila pranon që në masën 1.5% të investimeve në raport me Prodhimin e Brendshëm Bruto në infrastrukturë të dyfishtë të konsiderohen si investime në mbrojtje.

Pra, do të ndërtohen me paratë e buxhetit shqiptar, jo një investim i Aleancës?
Jo detyrimisht, po jap një shembull investimi për portin civil. Fillon këtë vit, janë duke u finalizuar procedurat dhe ky është një investim që i shërben edhe qëndrueshmërisë ushtarake dhe investimi në Korridorin 8, në autostradat në lidhjen infrastrukturore përgjatë Korridorit 8, në hekurudha, të cilat bëhen me investime të përbashkëta.

U vendos në Hagë që Samiti i ardhshëm në 2027 të zhvillohet në Shqipëri, e keni lokalizuar vendin, qytetin ku do zhvillohet dhe a kanë nisur përgatitjet apo jo?
Kanë nisur përgatitjet prej kohësh, ajo që vlen të theksohet është që ekipi shqiptar ka qenë i përfshirë edhe në organizimet e Samitit në Hagë dhe do të vazhdoj të jetë i tillë edhe në Samitin e 2026-ës në Turqi, dhe praktikisht ky vendim unanim reflekton edhe një besim për sa i përket rolit që ka Shqipëria në rajon, kapaciteteve që ka Shqipëria për organizimin e eventeve të tilla. Faktikisht është një grup i ngritur nga disa institucione dhe përfaqësuesit e institucioneve përbëjnë një përfshirje gjithështetërore për samite të tilla është vetëkuptueshme dhe praktikisht ne jemi duke vlerësuar vendin, infrastrukturën e nevojshme dhe të gjitha masat që duhet të ndërmerren, duke ditur që dy vite nuk janë edhe shumë për organizime të këtij lloji, të paktën kjo del në pah nga të gjitha bisedimet paraprake.

A është caktuar vendi se ku do të zhvillohet, Tiranë, Durrës apo Shkodër?
Nuk është përcaktuar vendi, është herët për ta thënë. Zakonisht tradita e samiteve është që ato organizohen në kryeqytete, kjo është tradita, por jo gjithmonë një rregull i ndjekur me 100%, por është herët që ta themi se ku do organizohet.

Çfarë ndodh me emergjencën civile, zjarret sa herë ngrihen temperaturat, cila është situata, a po i dominojnë emergjencat civile zjarret që po përfshijnë vendin?
Atëherë më lini ta lidh pak edhe me atë elementin që buron nga samiti dhe detyrimi për të shkuar në 10 vite drejt 5%.
Emergjencat civile, siguria kombëtare, mbrojtja, nuk është vetëm mungesa e luftës apo përballja me kërcënime të jashtme. Ka të bëjë me qëndrueshmërinë e institucioneve, besueshmërinë e institucioneve, lidership me një vision për të parashikuar të pamundurën, të pamenduarën më parë dhe tipikisht këto janë edhe strukturat që përballen me parashikimet e emergjencave civile, qoftë të fatkeqësive natyrore, zjarreve, përmbytjeve, tërmeteve, apo dhe fatkeqësitë nga dora e njeriut.
Vitet e fundit kemi pasur një dedikim buxhetor domethënës për rritjen e kapaciteteve operacionale, kemi tashmë një flotë helikopterësh në gatishmëri të plotë.

Është e mjaftueshme?
Katër helikopterë që bëjnë ndërhyrjen nga ajri janë në gatishmëri konstante, kemi brigade emergjencash civile që janë të krijuara rishtazi dhe që janë në dispozicion për të shërbyer si front i fundit i ndërhyrjes sepse për emergjencat janë bashkitë ato që reagojnë të parat dhe më tutje pastaj janë pushteti qendror dhe Forcat e Armatosura në mungesë të kapaciteteve vendore.
Ne po e ecim në dy fronte, nga njëra anë po punojmë që bashkitë të fuqizohen me mjete dhe pajisje, ndaj edhe është lajmi i mirë që do të fillojë prodhimi jo vetëm i mjeteve të blinduara ushtarake që është një nevojë akute, por do filloj me kompaninë shtetërore KAYO edhe prodhimi i mjeteve të emergjencave civile të specializuara për zona malore, zona pyjore dhe në do lëmë pas më në fund të gjithë ngërçin e trashëguar ndër vite për mungesën e kapaciteteve dhe të emergjencave civile vendore.
Nga ana tjetër po fuqizojmë kapacitet kombëtare qendrore të Forcave të Armatosura

A po i dominojnë zjarret apo jo këto struktura dhe a janë të mjaftueshme?
Kemi një rritëm z. Babaramo në dy javët e fundit, ku praktikisht mesatarisht kemi 50 zjarre në ditë në mbarë territorin. Vlerësimi ynë dhe vlerësimi i Ministrisë së Brendshme dhe Emergjencave Civile është që në shumicën e rasteve bëhet fjalë për zjarrëvënie të qëllimshme dhe patjetër që ka një fokus në gjetjen e përgjegjësve.
Në fund të ditës kur bëjmë bilancin na rezulton që në shumicën dërmuese zjarret shuhen dhe arrihen të përballohen mirë nga Emergjencat Civile vendore dhe Forcat e Armatosura dhe aty ku duhet, ku ka kërcënim të banesave dhe të jetës së njerëzve patjetër që ka edhe ndërhyrje nga ajri. Kështu që jemi në gatishmëri të plotë, deri tani kemi arritur t’ i përballojmë me sukses, do të jetë një sezon i vështirë. I gjithë Mesdheu është praktikisht nën zjarre dhe flakë aktualisht dhe ne nuk bëjmë përjashtim, patjetër që ka këtu elemente ndërgjegjësimi, për mënyrën si qytetarët reagojnë, sinjalizojnë dhe ne jemi në gatishmëri të plotë 24/7.
Të gjitha investimet në këtë pikëpamje janë për të rritur gatishmërinë operacionale maksimale dhe jemi duke bërë gjithashtu edhe një blerje të dy avionëve për luftimin e zjarreve, jemi duke e finalizuar procedurën për këtë investim, padyshim prodhimi i tyre do të marrë njëfarë kohe, por na krijon mundësinë që të gjenerojmë forca shtesë dhe ka një benefit të dyfishtë, siç thashë , sa herë shpenzojmë para publike në dobi të FA synojmë një përdorim të dyfishtë, pra të ketë një dobi edhe për fushën e qëndrueshmërisë civile.
Do të kemi avion që rikthejnë pilotët e avionëve në Forcën e Armatosur mbas dy dekadash nuk fluturojnë më me avion dhe këto avionë do të përdoren qoftë për shtimin e kapaciteteve të pilotëve të Forcës Ajrore, qoftë për përballimin e Emergjencave Civile, apo të nevojave që mund të ketë në fushën e bujqësisë dezinsektizimeve apo të situatave të kësaj natyre.

Është shumë e rëndësishme që ta kthejmë bisedën për intervistën në mbrojtje në një bisedë racionale dhe besoj fuqimisht që nostalgjia nuk është strategji për Shqipërinë.
Dëgjova të thuhet që kemi një situatë dramatike sa i takon rekrutimeve, përkundrazi prej dy vitesh kemi jo vetëm një rritje domethënëse të rekrutimeve, por edhe kemi më shumë rekrutime seç arrijmë realisht të absorbojmë me kapacitet e inkuadrimit stërvitjes.
Dhe jemi në fazën ku kemi një interes si asnjëherë më parë në dy dekadat e fundit të të rinjve për t’ u bërë pjesë e FA.
Unë mund të shprehem për përgjegjësitë e qeverisë ku unë bëj pjesë.

Unë nuk po them të kemi 1200 tanke, por duhet t’i kemi pesë avionë kur Serbia blen RAFAL
Kjo është arsyeja kryesore pse ne po shkojmë drejt prodhimit të mjeteve të blinduara, mjeteve luftarake dhe sistemeve të fuqisë së zjarrit të instaluara mbi to. Sistemi dhe mjete dhe fuqi zjarri, Shqipëria i ka harruar prej më shumë se dy dekadash. Kjo është arsyeja pse po investojmë në avion me kapacitet të dyfishtë dhe kjo është mënyra sesi vendet, të cilat i përmendët si shembuj siç janë Finlanda qoftë edhe Zvicra për qëndrueshmërinë e tyre është pikërisht aftësia e tyre, që sa herë shpenzojnë në një kapacitet ushtarak zgjidhin edhe një kapacitet civil dhe në këtë mënyrë forcojnë të gjithë mekanizmat e reagimit shtetëror.
Kjo është arsyeja pse ne po vijojmë me ndërtimin e Forcës Rezerviste në mënyrë që 1/5 e forcës së përbërë të FA të përbehet nga forcë rezerviste.
Këtu dua ta falënderoj edhe z. Xhaferaj, i cili me të drejtë nënvizoi edhe elementin e teknologjisë si një element se si matet fuqia sot. Fuqia sot në botë dhe gatishmëria operacionale nuk matet vetëm me element klasik te fuqisë së zjarrit, por matet edhe nga kapaciteti teknologjik për ti bërë ballë disa situatave.
Në rrafshin kibernetik, Shqipëria prej tre vitesh është në një situatë lufte të përditshëm dhe është një luftë që bëhet me shumë përgjegjshmëri dhe ndikim nga strukturat qoftë civile, qoftë ushtarake dhe jemi në kushte që arrijmë të themi që arrijmë të mbrojmë vendin nga këndvështrimi i kërcënimit kibernetik. Të gjithë këto elementë janë pjesë e gjithë kësaj pakete dhe strategjie të madhe sesi shpenzohen buxhetet e mbrojtjes.
Siguria ka të bëjë edhe qëndrueshmërinë ekonomike, ndaj investojmë për të prodhuar në vend për të gjeneruar edhe fuqi punëtore cilësore për të gjithë të rinjtë shqiptar investim në mbrojtjes nënkupton edhe rritje të kapacitetesh të Akademisë së Forcave të Armatosura, programe të dyfishta që po ndërtojmë me Universitetin Politeknik, për inxhinier armatimi, për inxhinier kibernetik. Të gjitha këto janë investime fillimisht ushtarake, por prodhojnë edhe një efekt në qëndrueshmëri civile kombëtare dhe qëndrueshmëria dhe siguria është edhe një qëndrueshmëria në fund të fundit e familjes shqiptare, kështu që të gjitha këto janë të lidhura.
Një penalist i nderuar përmendi faktin që po blejmë radar dhe nuk po merremi me mbrojtjen kundërajrore, informacion totalisht i pa verifikuar dhe i keq informuar. E para, do sugjeroja që të gjithë njerëzit që flasin për këto tema të kenë përgjegjshmërinë të verifikojnë informacionet pranë Ministrisë së Mbrojtjes dhe të gjithë mekanizmave të Mbrojtjes dhe Mbrojtjes Civile dhe pastaj të kemi një bisedë racionale dhe me këmbë në tokë për sa i përket ambicieve, kapaciteteve dhe strategjisë që ne kemi, që jo vetëm të shpenzojmë në Mbrojtje, por të shpenzojmë në industrializimin e vendit.

Çfarë mbrojtje ajrore kemi?
Mbrojtja kundërajrore është një kujtesë e largët z. Krisafi dhe nuk ka filluar dje.
Ajo që unë mund t’ ju them është se ekipi që unë drejtoj dhe nën vizionin ku unë bëjë pjesë, ne po synojmë që të kemi një prodhim të elementëve të mbrojtjes kundërajrore apo edhe një asemblim që ndodh në objekte ushtarake në vendin tonë dhe në këtë mënyrë jo vetëm blejmë, por gjenerojmë vlerë të shtuar ekonomike në vendin tonë. Kjo është strategjia që do të ndjekim dhe ju dëgjova të përmendnit që investojmë në spitale, por ç’ të keqe ka të investosh në një spital që ka edhe kapacitet ushtarak dhe kapacitet civil.
Ne jemi shumë të vetëdijshëm për nevojat e një gatishmërie të shtuar në mbrojte të Shqipërisë, por mbrojtja nuk është vetëm mungesa e luftës, mbrojtja është fuqizimi i institucioneve, besueshmëria e institucioneve, fuqizimi i ekonomisë, veprimtarisë prodhuese dhe sa herë ne shpenzojmë qoftë edhe një cent të parasë së taksapaguesve shqiptarë në Mbrojtje, duhet të jemi të kujdesshëm dhe të përgjegjshëm që këto para të shkojnë edhe në një vlerë të shtuar ekonomike. Kjo është strategjia e kësaj qeverie, në mënyrë që ne jo vetëm të bazohemi tek neni 5, por edhe të bazohemi te neni 3, i cili parashikon kapacitetet e vetë vendeve aleate që të vetëmbrohen dhe të kenë reagime të qëndrueshme në të gjithë spektrin e qeverisjes.
Mbrojtja është një çështje më komplekse se fuqi zjarri dhe blerje armatimi dhe tankesh. Nuk nënvlerësohen këto në buxhetet dhe planet tona të Mbrojtjes, madje modernizimi I forcave të luftimit dhe fuqisë së zjarrit është kryefjala. Patjetër që industria dhe veprimtaria prodhuese duhet të jetë kryefjala dhe kjo është e vetmja mundësi se si ne e shkëpusim varësinë e buxhetit të Mbrojtjes nga taksapaguesi shqiptar, sepse kur investojmë në industri vendase ku shteti është aksionet, praktikisht shteti mund të gjeneroj të ardhura shtesë për të bërë të mundur të gjitha këto modernizime, mbrojtjes kundërajrore, dronë luftarak, kapacitete luftimi apo edhe mbrojte kibernetike dhe të teknologjive të avancuara. Pikërisht që ne të mos kemi më vetëm varësinë nga paratë e taksapaguesve dhe nga buxheti i shtetit, por të gjenerojmë të ardhura nga vetë industria ushtarake.
Ky ka qenë çelësi i suksesit i të gjitha vendeve që kanë investuar në shtatë dekada të fundit në prodhime ushtarake.